"EL SOL
Y LA LUNA"
Traducción al zapoteco: Sr.
Teófilo Luis Martínez
WITS NO MIOO
Wteta xkuent chohp mii'n wzëb nwdzin
lo ti nas mënkol. Mën wnaa ka lëë Xtak Lëhs, lë mën bkyiix ka lëë Nwzeey Zaa'b.
Yrop mënkol re wnëë xan nwllen mii'n; lë or nwllenl mii'n, riaa mii'n ko's mañ.
Rëb mii'n lo mënkol ka: zahk yniisnu mdziin kawaa. Riaa mii'n ko's mañ wañ, lë xokze riaxi' mii'n mañ kyaaw. Mii'n re mlu'w mënkol ka kaw baal mañ. Mën kol re
rna'b lo mii'n yniis mdziin, kuentka lë mii'n mkëë nkoo lëtse ygaa' mañ. Lëna
tsen rnalot mën kyi'b, lëme rnaloh nkoo lgër che'n kyi'b, lë xoze mud mkëë
mii'n tuu nas nëë mii'n tee't mañka.
Ti ynee’ lë mii'n mkete mënkol wnaa
ka, rëb mii'n lome: tse mniis nu ti mdziin, ti'ts nliit ko'nga, tsaal mënkol ka
ze mgëht mii'n. Lë or mdzin mii'n ka yuu', no'y mii'n baal, no rëb mii'n
lo mënkol ka, bzuxkuaana. Lë ngualo mzuxkuaame na rëb mii'n lome: wrets xeynu
lëtse kyi'tme kawaa.
Orka nguaa mën wnaaka zeen kë mënkol
ka tsi'n, nwislo rbetsme mënka, ti'ts lë mënka rkëbt, xkal siën nwretsme menkol ka. Tsee’nr
miubreme, mdzinme lo mii'n no rëbme: rkëbt mënkol xeyku lona, mën ynë
naxnaa'me. Rëb mee' ka, pëze tse, no tsi'n këme.
Mën wnaare nguaa yni'k lo mën kol
bkyiiy ka stson ynee’ no lë nkëbtme. Orka rëb mii'n lome, lë nël ne kuaa stiba
no yni'li lome, tilëna rkëbtme, wxo'bli zin ku riuu' lë'nli tihtsme. Lë xoze
mlee' mënkol ka, or mxo'b me zinka tihts mënkol bkyiiy ka, nwruchee maas ndzu
lë'n kyiit tihtsme.
Lë mdzin mënkol wnaaka lo
mii'n, mde'tme kuent ku nwzahkme, or ka nkuëb mii'n, ser nahktse xeynu. Mahs weñ
taw baal mdziin no tsaloze tsali kos ruw kyaaw. Lë xoze mlee' mënkol ka. Ngualo
ndawme, nwzenme nas no zame kos, nwdzinme ruw kyaaw nwislo ngosme, orka lëë
mee'ts wni' lome, chi'n tsen yre mañ rni' xti'tsaa, no rëb mee’ts ka lome: taw
llinwzeeyli.
Or nwdzinme yuu' wnëbti'tsme lo
mii'n pë nahk ku rëb mee’ts ka lome, orka lë mee’ka nkuëb: tilëna tsakli ruw
kyaaw no yni'k mee’ts loli orka kubeli
ti lëë' xaabli lo nwe lëtse kya'w ruw nwe. Kuentka lots mee’ts rna xo ti lëë' lër. Lë or
ngohkl kure', miubre menkol ka lits, mii’n ka tseze kyent. No lëna tsen yre
ko'n lë'n yuu' rni' xti'tsaa, wnëbti'tsme yre lona pa nas nwzen mii'n. Ti'ts
mii'nka tselze wni' lo yre ko'n ndzin lë'n yuu' lëtse yni'tna pa nas za mii'n,
kuentka or lëë mënkol ka wnëbti'ts lo yre che'nme, chuk nkëbt, ti'ts lëë
ngualohte lë ytakyi'n rëb lome pa nas nwzen mii'n.
Or nwruu mii'n yuu' ka, mi'y mii'n
tuu lliil rboo nwla sed no lliil rkë lo yak; tuure rsaa’n mii'n lë'n nas lëtse kakna luhyts no kyehts ku wsa'w lo menkolka tilëna zankëme tihts mii'n.
No lëna mënkol ka ko'nto rtsu'w lo
mii'n, nguankëme kru'k wañ luhyts kyehtska, lëë zeen wnëëme mii'nka, lëë nwislol
zankëme tihts mii'n. Ti'ts lë or mii'n wnëë sëme kahx, lë nkuël mii'n lo ti yarzuuñ. Or nwdzin
mënkol ka xaa'n yarzuuñka, nwislo rkëëme rets, rni'xianme no rkyeme lo
mii'n, no lë kad rni'xianme za rllen yak ka axta nwdzin na ko'nto kyaa' xo nahkna
nëë'l. Rni' mën xtol kuent nwde mënkolka, rkët xlëë lona.
Lë nwñëhp su mënkolka rni' xian xaa’n
yak ka, rëbme lo mii'n: sbetsa bala ma'l nihsto', no lë xoze mlee'me, nwretsme
ti nwe, no ngohk til nwe mii'nka, ti'ts mii'nka mlee' kan lo nwe. Tetaa nwrets
mënkolka sti nwe, no lë tii’baa xoze axta ngohk këts nwe, ti'ts lë mii'n ngualo
mlee' kan, mchu'kteh mii'n nwe, no nwloo mii'n yrop nguit lo nwe.
Nguitlo bek nwe miaa'n lo mee’ ka,
nguitlo trehch nwe nwñaa'n lo mdzaa ka.
Nkuë mii'n wkyiht kanik rlë xnika, lëë ngualoze nwzëëb wañ mii'n. Su mii'n nas
no lon ko'nto nwzë mii'n nwdzii’b rla' llihs mdzaa ka, lë't nwdzin mii'n ti
lgër nkohp, zeen nwdëën mee’ ka ti kyeer wi'n zeen nwislo nwruu nihs. No lëna
mee’ ka rahklëts xkanik mdzaaka, mkyiilmee me kueh nihs or ybii’k mdzaa koo'
nihs, no lë xoze mud wleya' xkanik mdzaa,
ti'ts tsel riee’n mdzaa ka xaa’n nahk xilkab mee’ka, kuentka tsi'ts sen mdzaa na, ko rleya't mdzaa na.
Ti'ts lë ngualohte nkyetstr mdzaa ka
rla' llihs, nwii’k mdzaa ruu'w kyeer wi'nka nguu'y mdzaa nihs no msaa'n xkanik mdzaa
tilad. Orka lë mee’ ka mde't lgër nwzen xkanik mdzaa no lë xoze mud mtsëë me
na. Lë wnëë mdza ko'nga, siën ynee’
wna'b mdzaa na lo bzaa'n mdzaa, no lë nlet mdzaa kan nkëya'k mdzaana.
Lë ngualo ngohk kure', lë mii'n
mlee' yilkab ybii', orka lë ire mañ nwii’k, wnëbti'ts pë kaw nwe or lë mii'nka
ybii'. Orka lëë mii'n rëb pë ku, pë xlëë, pë luhyts, pë kyiix kaw nwe. Pen
ngualo wni' mii'n pë kaw yre mañ, or nwnëë mii'n së ngu'p. Lë ngu'p kë
wza' xaab no zëë'r tsalona, kuentkaze kyent nwe. Ti'ts lë msaa'n nwe lo xtsi'n
nwe no lë noo nwe nwnëbti'ts pë kaw nwe or ybii' mii'n. Orka nkuëb mee'ka: tsel ba nwdi'snu ku kaw yre mañ, lëë li kyent mud kawli yuu bën no yre mañ lëhs ndzuu' liuu. Lë pa tsa nwe, lë nwñuu' kyehk nwe ku rëb mii'n.
Lë ngualo yre ku're, lë mii'n nwdëb
nguyt rlëxni ka no nkuë mii'n yba' no ngohk mii'n ku nahk me nëë'l: WITS no MIOO.
No hay comentarios:
Publicar un comentario